Özel Fizyorad Fizik Tedavi Tıp Merkezi

Lenfödem ve Tedavisi (Lenf Drenaj)

Lenfödem Nedir ?
Denizli Lenfödem, lenfatik sistemdeki bozukluktan dolayı hücreler arası sıvıda meydana gelen artıştır. Hangi nedenle olursa olsun lenfatik sistem düzgün bir şekilde çalışmıyorsa veya damarlar uygun bir şekilde sıvıyı drene edemiyorsa, dokular içinde sıvı birikir. Biriken sıvı miktarı lenfatik sistemin taşıma kapasitesinden büyükse lenfödem oluşur.

Belirtileri:

• Etkilenen kol ya da bacakta ağırlık hissi
• Ağrı, karıncalanma, uyuşukluk
• Etkilenen tarafta çabuk yorulma, güçsüzlük
• Ciltte gerginlik, esneklikte azalma
• Giysi, bilezik, saat, çorap, ayakkabı gibi eşyaların dar gelmesi
• Gözle görülen şişlik
• Tekrarlayan enfeksiyonlar

Nedenleri:
Cerrahi müdahale [Aksiller/inguinal lenf nodu diseksiyonu (Koltuk altında/kasıkta lenf düğümlerinin çıkarılması) (Meme, yumurtalık, rahim kanseri cerrahisi)
Radyoterapi (Işın tedavisi)

Travma
Tümöral bozukluk sonucu lenf yollarının tıkanması
Doğumsal olarak lenf damarlarının yeteri kadar gelişmemesi

Tedavi edilmezse:

• Lenfödem kötüleşir.
• Bakteriyel ve fungal enfeksiyonlar gelişebilir.
• Kolda oluşturduğu ağırlık ve ağrı sonucu fonksiyon bozuklukları ortaya çıkar.
• Anksiyete ve depresyona neden olarak hayat kalitesinde azalma olur.
• Lenfödem tanısı olan hastaların dikkat etmesi gereken hususlar
• Lenfödemli kolda dolaşımın yavaşlaması ve ödem nedeniyle cilt yaralanmalara hassas hale gelir.
• Cilt temiz tutulmalı ve iyice kurulanmalıdır.
• Cildinizi her gün sabunlu suyla yıkayıp, pH’ı vücut pH’ına uygun (pH 5,5) olan bir nemlendirici ile nemlendiriniz.
• Yanınızda antibiyotikli krem bulundurunuz. Kesikleri su ve sabunla yıkayıp, bu kremi sürünüz.
• Cilt bakımına dikkat edilmeli, nemlendirici yağsız kremler kullanılmalıdır.
• Sıcak günlerde terlememesi ve ciltte mantar oluşumunu engellemek için antifungal pudralar kullanılmalıdır.
• Kesik, kedi-köpek tırmalaması, darbeler enfeksiyona ve lenf yollarının hasarına yol açacağından kaçınılması gereken durumlardır.
• Lenfödemli kolunuzu böcek ısırıklarından koruyunuz. Bunun için böcek koruyucu sprey kullanabilirsiniz.
• Lenfödemli hastalar sıcak su, kaplıca suyu, güneşlenmekten uzak durmaya, bunun yerine ödemli kol veya bacağı soğuk tutmaya özen göstermelidirler.
• Tekrarlanan, yorucu hareketler, ödemi daha kötüleştirebilmektedir.
• Aşırı kilo, dengesiz beslenme, yetersiz veya aşırı egzersiz, uzvun aşırı ısıya maruz kalması, yolculuk, ağır şeyler taşıma etkilenen kol ya da bacağın sıkılması (örneğin; tansiyon ölçülmesi, sıkı saat, sıkı kıyafetler) lenfödemi tetikler ve arttırır.
• Etkilenmiş kola manikür ve enjeksiyon yaptırılmamalıdır.
• Etkilenmiş ayakta nasırlar kesilmemeli, yumuşatıcı kremlerle korunmalıdır.
• Tırnakları keserken deriyi kesmemeye dikkat edilmelidir.
• Jilet kullanılmamalı, istenmeyen tüyler traş makinesi yardımıyla alınmalıdır.
• Mutfakta veya bahçede iş yaparken kesiklerden korunmak için mutlaka eldiven giyilmelidir.
• Ev ve bahçe işleri yaparken eldiven kullanınız.
• Kompresyon çorapları çoğu zaman güneşten korumamakta ve uzvun yanmasına sebep olabilmektedir.
• En ideal sporlar yüzme ve dalmadır. Bunun yanı sıra lenf dolaşımını sağlamak için tedavi sonrası öğrenilen egzersizler düzenli olarak uygulanmalıdır.
• Sutyen, iç çamaşır, diğer giysiler ve takılar sıkı olmamalıdır. Bu giysilerin ciltte oluşturduğu kızarıklıklar lenf dolaşımının engellendiği anlamına gelmektedir.
• Uçak yolculuğu sırasında basınç düşmesi nedeniyle kol çorabı ve kompresyon bandajı mutlaka kullanılmalıdır.
• Gece uyurken etkilenmiş kolun üzerine yatmamaya özen gösterilmelidir.
• Düzenli beslenilmeli, aşırı tuz kullanılmamalı ama tuz asla kesilmemeli ve bol su içilmelidir.
• Aşırı kilolardan kaçınılmalı, kilo fazlası varsa doktor ya da diyetisyen tarafından hazırlanmış bir diyet ve egzersiz programı uygulanmalıdır.
• Tedaviden sonra kullanılmaya başlanan bası çorabı özellikle ilk 6 ay, gece ve gündüz düzenli kullanılmalıdır.
• Eğer kol veya bacak geceleri kendiliğinden küçülüyorsa bası giysisi gece çıkarılabilir. Bası giysileri özel günlerde de bir kaç saatliğine çıkarılabilir. Bol gelmesi ya da sıkması durumunda doktora başvurulmalıdır.
• Yetersiz lenf dolaşımından ötürü şişen uzuv, tedavi ile normal ya da normale yakın hale geldikten sonra da bakımına dikkat edilmezse, durumun tekrarlayabileceği unutulmamalıdır.
• Bu koldan kan aldırmayınız.
• Dikiş dikerken iğne batmamasına dikkat ediniz. Yüksük kullanınız.
• Yaraları yarabandı yerine gevşek gazlı bezle sarınız.
• Bu koldan kan aldırmayınız.
• Ödemin artmaması için kolda dolaşımın engellenmemesine özen gösteriniz.
• Kolu sıkacak dar kıyafetler giymeyiniz.
• Dar yüzük, bilezik gibi takılar takmayınız.
• El çantası taşımayınız.
• Lenfödemli kolunuzdan tansiyon ölçtürmeyiniz.
• Otururken kolunuzu koltuk kenarına koyarak hafif yüksekte durmasını sağlayınız. Yatarken mutlaka kolunuzun altına bir yastık koyarak yatınız.
• Kolunuzu çok sıcak ve soğuktan koruyunuz. Sıcak su tedavileri ve güneş banyoları size uygun değildir.
• Güneşli havalarda koruyucu kullanınız.
• Lenfödeme bağlı dolaşım yavaşladığı için bu kolda sık enfeksiyon atakları olabilmektedir.
• Kolunuzda ağrı, kızarıklık, şişlikte artış, sıcaklık olması durumunda hemen doktorunuza başvurunuz.
• Günlük işlerinizi yapmanızda sakınca yoktur. Lenfödemli kol ile yapılacak aşırı aktivitelerden kaçınınız.
• Çok ağır kaldırmayınız.
• El işi, örgü, çapalama gibi tekrarlayıcı hareketlerden kaçınınız.
• Lenfödemin artmasını önlemek amacıyla lenfödem bası giysileri kullanılmaktadır.
• Bası giysinizi tüm gün boyunca takınız. Gün içinde birkaç saat kolunuzu dinlendirmek için bası giysinizi çıkarabilirsiniz.
• Bası giysinizi elde, ılık su ve sabun ile yıkayabilirsiniz.
• Önerilen egzersizleri mutlaka bası giysiniz kolunuzda iken doktorunuzun önerdiği şekilde yapınız.
• Bası giysinizin altı ayda bir yenilenmesi gerekebilir. Bunun için doktorunuza başvurunuz.

Bu tedavi sürecinde fizyoterapist ve doktor iletişim halinde olmalıdır. Çünkü lenfödem tedavi sürecinde enfeksiyon ve malignite belirtileri çok dikkat edilmesi gereken faktörlerdir.

Tedavide en etkin yöntem kompleks boşaltıcı fizyoterapidir.
Kompleks Boşaltıcı Fizyoterapinin 4 Aşaması;
Hijyen ve topical ürünlerle cilt bakımı.

Manual Lenf Drenajı (MLD): Manuel lenf drenajı, lenfatik yollar üzerinde boşaltım ve tekrar kompresyon yapan özel manuel hareketleri içerir. Bunu uygulayan fizyoterapistler bu konuda özel eğitim almışlardır.

Kompresyon:  MLD 'yi takiben kol ve bacaklara lenfödem tedavisi için özel üretilmiş bandajlarla kompresyon tedavisi uygulanır. Bu bandajların basınç ayarlaması çok önemlidir. Tedavi süresinin sonunda kol normal veya normale yakın bir duruma geldiğinde, hastaya kompresyon çorabı verilir (koruma fazı).

Egzersiz:  Hastada bandaj sarılı iken verilecek egzersizler kas eklem pompası dediğimiz yapıyı daha etkin hale getirerek lenf sıvısının daha hızlı drene olmasını sağlar. Hasta çok yorulmadan fizyoterapistinin verdiği uygun egzersizleri gün içerisinde belirli aralıklarla yapmalıdır.


Tedavi süreci ikiye ayrılır:

Boşaltma fazı: Boşaltma fazı sürecinde hastanın günlük düzenli tedaviye alınması şarttır. Manuel lenf drenajı ve kompresyon bandajı bu faz boyunca her gün yapılmalıdır.

Koruma fazı: Koruma fazında kişiye özel kompresyon çorapları yaptırılır ve kullanımı hakkında bilgi verilir. Hastaya dikkat etmesi gereken hususlar ve öneriler anlatılır. Bu süreç çok önemlidir.Çünkü boşaltılan lenf sıvısının tekrar dokuya dolmaması bakımından hasta çok dikkatli olmalıdır.

Sekonder olarak gelişen Lenfödem onkolojik cerrahinin bir komplikasyonu olarak açığa çıkar ve travmadan ya da operasyondan sonra hemen oluşmayabilir; bazen aylar, yıllar sonra ortaya çıkabilir. Cerrahi olarak ne kadar fazla lenf nodülü çıkartılırsa, lenfödem oluşma riski o kadar artmaktadır. Lenf nodülü diseksiyonuna bir de radyoterapi eklenirse, lenfödem oluşma riski daha da artar. Bu yüzden günümüzde yapılan cerrahinin tipi de etkileyen faktörlerdendir. En sıklıkla meme kanseri sonrası mastektomi ve diğer jinekolojik kanserlerin tedavisi ve cerrahi sonrası uygulamalara bağlı gelişir.

Lenfödem ve Beslenme
Günlük protein alımının kısıtlanması ödemi kontrol atlına almaz, aksine ödemi daha çok arttırır. Çünkü vücut gerekli olan protein ihtiyacını kas ve dokulardan almaya başlar. Bunun sonucunda konnektif doku zayıflar ve ödem daha çok artar.
Yeterli su alımı vücuttaki sıvı oranını dengede tutar ve atık maddelerin vücuttan atılmasını sağlar. Günlük ihtiyacımızdan daha az su tüketirsek proteinden zengin ödem, vücudun diğer bölümlerinden daha çok sıvıyı bulunduğu yere çekmeye çalışacak bu da ödemde artışa neden olur.
Ayrıca kilo kontrolü çok önemlidir.